landschapsfotografie-fotograaf

Hoe je een landschapsfoto op een professionele manier maakt

In deze online  landschaps fotografie cursus  zal alles naar voren komen om op een professionele manier landschapsfoto's te kunnen maken. Allereerst zoek je een mooie omgeving op waar je genoeg uitdagingen hebt om een inspirerende  foto te kunnen maken. Ontdek diverse Composities, en bedenk welke materiaal je ervoor nodig hebt zodat je niet voor verrassingen komt te staan, zoals lenzen, standaard, filters etc.  En probeer van iets saais iets moois en interesants te maken. 

TOP 7 BESTE LANDSCHAPSFOTOGRAFIE CAMERA

landschapsfotografie zonsopgang

Maar hoe kom je nou tot een goed idee?

Je moet niet zomaar de deur uitgaan zonder voordien een idee te hebben op de hoop dat je iets goeds aantreft. Het werken vanuit een idee is heel erg belangrijk. Het hebben van een idee komt erop neer dat je de foto als het waren al kan zien in je gedachte. hoe concreter je beeld is hoe makkelijker het voor je is om op de goede plek te belanden waar je een mooie foto kan maken. je moet dus wel weten waar je bijvoorbeeld naar toe gaat welke composities er daar voor je klaar liggen , je houd de weersomstandigheden daarbij in de gaten zodat je weet welke weersopstandigheden je aan kan treffen, en weet je ongeveer welke foto je gaat maken.

Hoe ga je nu op ideeën komen. ja dat is natuurlijk op heel veel verschillende manieren, dat blijft heel persoonlijk , maar het komt niet alleen door beelden die je ziet op internet, of foto's van ander fotografen die jouw zouden kunnen inspireren, maar ook dingen die je ziet op TV, of dingen die je onderweg ziet. het kan muziek zijn waar je naar luistert. Een goede locatie zoeken begint vaak achter de computer. Programma’s als Google Earth en Maps zijn een uitstekende bron van informatie die jou kunnen helpen bij het vinden van een goede locatie. Ook  boeken, magazines, tv programma’s over de natuur en tips die je krijgt van familie, vrienden of kennissen zijn waardevolle bronnen. Wat in ieder geval belangrijk is dat je de ideeen generator in je hoofd opgang blijft houden, door je ogen goed de kost te geven. Denk dan vooral aan fotografen die dingen goed doen kijk naar hoe hun de foto gemaakt hebben. Denk ook aan sociaal media dat is ook een bron van inspiratie, maar dat wil niet zeggen dat ze de beste voorbeelden zijn maar je kunt wel op leuke ideeën komen. Een idee is leuk maar uiteindelijk moet je wel zelf iets gaan maken wat bijzonder is en wat zich onderscheid van de rest. Dus ga niet precies hetzelfde maken want daar ga je niet zo heel veel van leren. Wat nu heel belangrijk is dat alle ideeën  foto's en dingen die je op TV hebt gezien weet uit te schakelen. Dus als je gaat fotograferen is het belangrijk dat je echt van uit jezelf een landschapsfoto gaat maken.

Dus kijk naar beroemde fotografen zoals Colin Prior, Joe Cornish en Jack Dykingsga daar kun je enorm veel van leren., je kunt ook nog denken aan Jim Brandenburg, Tom Mackie en Galen Rowell, maar probeer dus niet hun dingen na te maken, maar probeer de rode draad te zien, je kunt dan zien wat hun heel consequent doen, zoals bereid je goed voor,  zorgt dat je van te voren een locatie hebt gezien, zorg dat je weet met welke weersomstandigheden je te maken hebt , en ook belangrijk zorg dat alles wat jouw ervan kan weerhouden de foto te maken die je in gedachte hebt uitschakelt, dan moet je denken ook aan materiaal en techniek., dus zorg ervoor dat je dat perfect voor elkaar hebt anders wordt je alweer belemmerd om de juiste foto te maken. Doe je dit  dan heb je een goede basis om tot een goed idee te komen.

Om een proffesionele landschapsfotograaf te worden moet je het meer tot een levensstijl maken dan het als een hobby te bezien, aangezien je heel wat opofferingen moet gaan doen, naar de zoektocht van het mooiste licht. Het betekend dat je soms erg vroeg op moet staan, en dat je herhaaldelijk terug moet naar dezelfde omgeving, veel onderzoek moet doen, veel voorbereidingen als je denk aan techniek en materiaal.Doe je dit  dan heb je een goede basis om tot een goed idee te komen. En als dan alles samen komt, dan kun je echt genieten van het maken van de perfecte plaatje wat je in je hoofd hebt.

Wat is de juiste techniek bij landschapsfoto's

Techniek van landschapsfotografie kan al heel snel ingewikkeld overkomen, maar dan kan ik jullie geruststellen, landschapsfotografie is een van de gemakkelijkste vormen van fotografie als het gaat om techniek. Als fotograaf hoef je weinig te doen het landschap loopt niet weg, Je hebt geen snelle autofocus nodig , we hoeven geen mensen mee te trekken met een onderwerp, we hebben geen 12 foto's per seconde nodig. Daarnaast werk je in feite altijd vanuit een statief , dus technisch is het redelijk gemakkelijk. Wat doe je nu eigenlijk, ik zou mijn landschapfoto's  maken in de manuele stand , ik belicht volledig manuel. Sommigen instellingen zijn bij mij min of meer standaard. Uiteraard zijn er natuurlijk altijd uitzonderingen. Een van de dingen die bij mij standaard zijn is dat ik zo laag mogelijke ISO gebruik. Eigenlijk komt mijn camera standaard niet van de ISO honderd af, alleen als een hogere ISO een technisch effect heeft waardoor mijn foto er beter gaat uitzien, of wanneer ik bijvoorbeeld de Melkweg of de sterren aan het fotograferen ben dan gebruik ik bijvoorbeeld ISO 3200 of ISO 6400 Een ander instelling die bij meer of minder standaard is dat qua lichtmetings methodiek altijd zo'n gemiddeld mogelijke lichtmeting gebruik. Ik gebruik bijvoorbeeld een intergraal meting of een matrix meting  meer vlaks meting hoe jouw camera het ook noemt,  maar ik gebruik eigenlijk nooit een spotmeting of deelmeting. Dat is eigenlijk ook wel een beetje logisch aangezien je veel met grijze verloopfilters gaat werken, en die zorgen eigenlijk al voor een gemiddelde bellichting, dus Ja dat maakt het wat gemakkelijker.

Ook stel ik mijn Witbalans voordien in. Aangezien je in RAW je witbalans achteraf altijd nog kan instellen raad ik je aan om het toch ter plekke te doen,  want wat je gelijk goed doet in het veld is gelijk winst  voor bewerking, het zorgt ervoor dat je startpunt voor bewerking altijd het beste is de eindwerking zal dan ook wat beter zijn. Zeker als je hele grote wijzigingen gaat doen in je witbalans dan ga je dt wel degelijk zien. Wat voor een witbalans kies je nauw eigenlijk, witbalans is toch een kwestie van smaak, witbalanskaart gebruiken in landschapsfotografie heeft volgens mij niet zo heel veel zin want de kleurtemperatuur wijzigt continu, maar toch even een tip. wat ik heel vaak doe dat ik een witbalans kies voor een kleur die een beetje ondersneeuwt ten opzichte van de rest , bijvoorbeeld als je een zonsondergang gaat fotograferen tijdens het blauwe uurtje en je hebt alweer hele sterke blauwe tinten in je foto maar aan de horizon heb je nog een hele mooie gloed een beetje warme oranje roze gloed maar die sneeuwt een beetje onder ten opzichte van de blauwe tinten wat ik dan juist doe dat ik dan juist voor een wat warmere witbalans kies, want ik hoef me over het blauw geen zorgen te maken in de foto want die is er sowieso wel dus ik wil juist die warme tinten wat extra naar voren halen( zie onderstaande foto) dus op deze manier kun je je witbalans kiezen. 

verschil witbalans twee foto's

Daarna gaan we natuurlijk belichten, en omdat we handmatig belichten. Omdat we landschapsfotografen zijn,  beginnen we net als veel andere fotografen vaak in het denken van diafragma's. Ik zelf zit vaak met de diafragma  tussen de F/8 en de F/14.en hooguit de F/16. die keuzes zijn eigenlijk allemaal best wel eenvoudig te maken, maar het gaat natuurlijk niet om wanneer kies ik nou een F8 of een F/9  het gaat erom wanneer ga ik toch naar de F/8 en wanneer kies je dan toch voor een wat kleinere diafragma. Dat doe ik op twee manieren, allereerst kijk ik naar de diepte in mijn foto die ik scherp wil weergeven. Foto's waar ik een grote dichtbij/veraf  effect creëer, die zullen een wat kleinere diafragma nodig hebben om zo wel de voorgrond als een achtergrond zo scherp mogelijk in beeld te brengen. Maar er is nog een andere factor die voor mij belangrijk is, misschien nog wel belangrijker de staat van de atmosfeer, zelfs al heb ik heel veel details op de achtergrond, als het heiig of mistig is of er zit veel stof in de lucht en ik zie het met mijn blote oog niet meer helemaal scherp, dan kun je je afvragen of het nog wel zin heeft te kiezen voor een groot scherptediepte. Zeker in de wetenschap dat het gebruik van een grotere diafragma's  voor onze lenzen vaak wat betere keuze is, want de meeste lenzen van ons werken opties het beste van ongeveer een F/4 F/6 sommige zelfs nog wat groter, en blijft het pieken tot F/10 F/11 en daarna zakken ze alweer wat weg, dus als je wat bij die grotere diafragma's kunt blijven zitten dan zou dat mijn advies zijn. Ik kies alleen voor een kleinere diafragma als het landschap zich ervoor leent en dat tevens het atmosfeer zich ervoor leent. Als het helder is en je kunt kilometers ver kijken  dan heeft het zin om een wat kleinere diafragma te kiezen.

Welke sluitertijd kies je vervolgens

Als ik mij Diafragma heb ingesteld en heb mijn ISO gekozen, en heb mijn witbalans gekozen, ik heb mijn belichtingsmethodiek gekozen, dan blijft er maar een ding over als het gaat over belichting, en dat is de sluitertijd. En dat is het gene waar je tijdens het fotograferen het meeste mee doet, je speelt als het ware met licht door de sluitertijd. Alleen als je een andere compositie kiest, dan kan het zijn dat je je diafragma moet aanpassen.

Nog heel even iets over de diafragma, voordat we verder gaan met de sluitertijd, wil ik jullie een simpele tip geven, als je twijfelt dat een F/9 je wel genoeg scherptediepte geeft  wat houd je dan tegen om hem ook even in een F/10 F/11 te zetten en te een foto te maken, dat klink misschien heel erg simpel, maar vraag je je zelf maar eens af hoe vaak je dat ook echt doet. Want stel je bent op vakantie geweest en je hebt er een foto gemaakt die je niet snel meer tegen komt maar je komt er thuis achter dat de achtergrond toch niet helemaal scherp is dan ben je blij dat je ook foto's hebt gemaakt met een andere diafragma. Dus bij twijfel kies je gewoon een iets wat kleinere diafragma dan heb je wat achter de hand. Nu even verder met de sluitertijd hoe gaan je nu belichten, welke sluitertijd kies je nu. Dat hand helemaal af van welke foto jij in gedachte hebt, maar ik kan je daar wel een leidraad voor geven, als je alle landschapsfoto's op een grote hoop zou gooien dan zou je daar misschien twee stromingen  uit ventileren    een type landschapsfoto wat zich vooral kenmerkt door rust sereniteit  wat kleuren die wat meer bij elkaar liggen, weinig dramatiek weinig verschil tussen licht en donker.

verschil landschapsfoto licht en donker

Aan de andere kant heb je een groep landschapsfoto's die zich kenmerken  door dramatiek  veel complementaire kleuren tegen over elkaar liggende kleuren groot verschil tussen licht en donker dus veel contrast.

landschapesfoto verschil licht en donker

Als je daarvan uit gaat en ik weet dat dat een beetje arbitrair is op deze manier, maar dan kan dat jouw helpen om te kiezen voor een bepaalde belichting. Hoe belicht ik mijn landschapsfoto's in die gevallen, nou als ik ga kijken naar de sluitertijd die ik kies dan is voor mij een histogram heel erg belangrijk wat doe ik nu met een histogram.. een histogram heeft aan de linkerkant de donkere delen fan de foto en aan de rechterkant de data van de lichtere onderdelen van de foto, en ik zorg ervoor dat ik zoveel mogelijk data aan de rechte kant van het histogram heb zitten , dus aan de lichte kant. Dat wordt ook wel eens de rechter belichtingskant techniek genoemd. Exposé  to the right op zijn Engels, maar waarom wil je dat graag? zoveel mogelijk informatie aan de rechter kant betekend dat je ook zoveel mogelijk kleur aan de rechtekant vastlegt.

Het is ook veel kijken naar beeldbewerking, veel beter is het tegenwoordig om iets lichter (dus niet te licht ) foto in je beeldbewerking wat donkere te maken, dan dat je een donkere foto moet op lichten. Door rechts belichten leg je veel meer kleur vast

Hoe maak je scherpe landschapsfoto's

Als je het verhaal van belichten meeneemt naar de praktijk, hoe gaan we dan te werk,  eigenlijk op een heel eenvoudige manier, namelijk je zet je spullen neer je bepaald je compositie, je bepaald welke diafragma je wilt gaan gebruiken, check je andere instellingen even, ISO , witbalans, etc., en vervolgens ga je een sluitertijd kiezen waarbij je ziet dat je histogram zoveel mogelijk aan de rechterkant zit. soms moet je even wachten dat de lichtomstandigheden wat beter worden, en ook als je 'savonds aan het fotograferen bent dat het steeds een beetje donkerder wordt, dus de eerste instelling die je hebt gekozen is vaak een startpunt, om het moment dat het interessant begint te worden, maak dan even een testopname, en daarna begint eigenlijk het fotograferen vanzelf. Ik maak zelf rond de 30/50 foto's en die verschillen eigenlijk maar op een ding en dat is het licht. Dus je past steeds de sluitertijd aan de rest blijft hetzelfde. Je zult merken, en vooral als je avonds aan het fotograferen bent  en het wordt langzaam donker, dat er een moment gaat komen dat je het histogram niet meer aan de rechterkant kan krijgen, want het wordt donker en licht wat er niet is kan je ook niet vastleggen. Kort samenvattend wat je technisch moet doen puur op basis van je belichting ik kies een ISO Ik kies een witbalans  ik bekijk me belichtingsmethodiek ik kies een diafragma, en als ik twijfel kan ik daarin variëren,  en ik speel met mijn sluitertijd met het licht, dat is eigenlijk alles, dus vandaar dat ik zei dat de techniek achter landschapsfotografie redelijk simpel is.

Dan heb je natuurlijk nog één onderdeel wat belangrijk is en dat is het scherpstellen.  Waar gaan we ons nou op focussen, dat is natuurlijk afhankelijk van de diafragma die we hebben gekozen. Een stel regel is als je ongeveer op een derde van je foto scherp stelt zodat je scherpte diepte ongeveer één derde daarvoor en twee derde daarachter scherpstel punt ligt,  dit zou ongetwijfeld een beetje kloppen maar het is wel natte vinger werk. en dat wil je liever niet. De tip die jullie hierover wil geven is het volgende, op het moment dat ik heel veel detail op mijn voorgrond heb liggen dan ligt de focus dan ligt de mijn focus altijd op de voorgrond zo laag mogelijk. daar ligt mijn prioriteit dat moet scherp zijn. kijk je eroverheen dan begint jouw compositie eigenlijk pas later, en het enige moment dat dat pas interessant is als je echt in een bepaalde gelaagdheid gaat werken van bijvoorbeeld onscherpte naar scherpte naar onscherpte, dan zou het interessant kunnen zijn. maar anders is het van grootbelang dat de voorgrond scherp is. vervolgens je door ervaring zelf bepalen of een F/11 een F/13 voldoende is om bijvoorbeeld met een groothoeklens die achtergrond goed scherp krijgen, dat kun je natuurlijk ook tot op zekere hoogte even nakijken op je schermpje voor zover het gaat wat het geeft maar een heel beperkt beeld. Wat je natuurlijk ook nog kan gebruiken is het hyperfocale afstand, het scherpstellen op het Hyperfocale punt betekend, dat je eigenlijk in een bepaalde situatie, door op een bepaalde punt in mijn in mijn compositie te focussen de maximale scherptediepte te bereiken. Ik weet bijvoorbeeld dat het hyperfocale punt bij een 20 mm  lens op F/11 ongeveer ligt op een meter. Wat houd dat in als ik op een onderwerp focus wat ongeveer een meter van mij weg ligt , het gaat dan om een full frame camera, dan heb ik de helft van die meter dus 50 cm tot aan oneindig scherp weergegeven. Wat daarbij heel belangrijk is dat je daarbij dat als je op de achtergrond details heb die je daadwerkelijk scherp kan weergeven. is het mistig heiig stoffig dan hebt het geen zin om een hyperfocale punt te gebruiken leg dan je focus op de voorgrond.

hyperfocale afstand met afstanden  scherptediepte

Nou hoe gaat dat nou in de praktijk,  tegenwoordig wordt dat steeds gemakkelijker in het verleden met een spiegelreflex camera kun je handmatig scherpstellen, je zoomt in op je liveviewscherm en je gaat aan de hand van je scherpstel ring Manuel focussen, daarmee kun je heel keurig je focus op een bepaalde punt neer leggen, maar tegenwoordig met spiegel loze camera's systeemcamera's ook wel hybride camera's genoemd met focuspunten die je op je scherm overal heb zitten kun je ook gewoon je autofocus aan laten staan en doormiddel van touchscreen of andere methodieken  kun je ook heel eenvoudig scherpstellen. ook hiervoor geld als je twijfelt over je scherpstel punten maak er een aantal van verschillende scherpstelpunten. het zou zonde zijn als je toch bij een heel mooie foto de afstelpunt toch niet goed blijkt te zijn.

Hoe gebruik je de Hyperfocale punt ?

hyperfocale afstand calculator

Scherpstellen kan doormiddel van een Hyperfocale punt, maar wat is nou een hyperfocale punt?  Een hyperfocale punt is een punt in jouw compositie als je daarop scherpsteld , dat je dan eigenlijk je grootste scherptediepte hebt bereikt. En het hyperfocale punt is gekoppeld aan het brandpuntafstand waarmee jij fotografeert in combinatie met de diafragma die je gebruikt.. hoe gebruik je nou het hyperfocale punt , stel je bent een berglandschap aan het fotograferen en je hebt een hele mooie bloemenweide op de voorgrond  en op een aantal kilometers verderop zie je een heel mooi berglandschap met besneeuwde bergtoppen, maar de afstand tussen die twee is natuurlijk enorm groot , als ik dan scherpstel op die bloemen op de voorgrond dan is hoogstwaarschijnlijk de achtergrond onscherp aangezien de afstand te groot is, en als ik scherpstel op die besneeuwde bergtoppen dan worden de bloemen vervolgens onscherp. Wat je dan kan doen is,  je kunt kijken waar dan je  hyperfocale punt ligt laten we dan even uitgaan van de 20 mm en F/11 dan zorg je ervoor dat je een scherpstelpunt wat eigenlijk achter de bloemenweide ligt , je focus je dus op het landschap dat achter het bloemweide ligt  maar ik zorg dat die bloemen binnen die 55cm meter blijven en dan is dat 1,1 meter (zie tabel) dan is vanaf 55cm tot oneindig alles scherp. zo kunt je in de praktijk een hyperfocale punt gebruiken. Ik gebruik het zelf  maar zelden omdat je vaak op de achtergrond geen belangrijke details heb of dat het weer dusdanig heiig en stoffelijk is dat het geen zin heeft want als jij het niet scherp ziet dan wordt het meestal ook niets.

Focus Stacking bij landschapsfotografie

Om uit te kunnen leggen wat Focus Stacking is begin ik eerst met een korte uitleg over focus bracketing. Die twee termen horen namelijk bij elkaar. Focus Bracketing is een functie op sommige camera’s waarmee je camera heel snel achter elkaar een X-aantal foto’s maakt waarbij hij de scherpte telkens een stukje verlegt. Deze techniek wordt vooral gebruikt bij macro-fotografen, landschapsfotografen en productfotografen, omdat je deze foto’s makkelijk kunt samenvoegen tot één beeld wat van voor tot achter haarscherp is. Wanneer je deze reeks foto’s hebt gemaakt, kun je ze dus samenvoegen. En dat heet Focus Stacking,

Waar een hyperfocale punt of een kleine diafragna niet werkt , dan kun je eigenlijk nog maar een ding doen, en dat is een techniek gebruiken wat we noemen Focus Stacking. heb je nou geen camera met de functie Focus Bracketing dan maak je een aantal foto's van dezelfde composities van hetzelfde landschap, waarbij je iedere keer je focuspunt net wat verder weg zet. je maakt dan een aantal foto's die je later met een bewerkingsprogramma zoals Photoshop, via samenvoegings technieken tot één foto kan samenbrengen.

focus stacking

Het gevolg is dat je een foto krijgt die vanaf de voorgrond t/m de achtergrond haarscherp is. Het is een techniek die je redelijk vaak zult gebruiken en zeker als je ook veel werkt met situaties met een extreem dichtbij veraf effect, dan ontkom je bijna niet aan Focus Stacking. Er is echter wel één probleem bij Focus Stacking dat zijn de lange sluitertijden. Als je werkt met lange sluitertijden, bijvvorbeeld als je s'morgensvroeg al aan het fotograferen bent, of sávonds laat of je werkt met grijsfilters, dan kan het zijn dat er dusdanige dingen in je foto veranderen, bijvoorbeeld wolken die voorbij drijven, of licht wat ineens erg sterk veranderd, dat je met focus stacking een beetje in de problemen komt. Dus hou daar ook een beetje rekening mee, het kan dus heel goed werken, maar dan moet de situatie zich er wel voor lenen.

Wanneer gebruik je nu een Polarisatiefilter ?

In de landschapsfotografie gebruik we ook regelmatig filters, en als landschapsfotograaf gebruik ik drie type filters. De eerste filter die ik met jullie wil behandelen is de Polarisatiefilter deze kennen jullie waarschijnlijke wel, polarisatiefilter is natuurlijk bedoeld om reflecties schitteringen tegen te gaan, denk hierbij aan reflecties die je bijvoorbeeld op bladeren hebt, naar een regenbui, dat hele schelle harde licht wat daar vandaan komt, dat kun je met een polarisatiefilter eruit draaien waardoor je wat meer detials van het blad gaat zien, maar een polarisatiefilter verzadigt de kleuren ook wat meer het blauwe wordt wat blauwer, groen wordt wat groener, en natuurlijk werkt zo'n Filter alleen maar wanneer je ongeveer een hoek van 90 graden ten opzichte van de Zonlicht aanhoud. Dus als je de Zon in de rug hebt, of dat er sprake is van tegenlicht dan hebt zo'n polarisatiefilter geen zin die werkt dan niet of nauwelijks. Een polarisatie filter zul je na mijn mening weinig gebruiken in het landschapsfotografie, dat heeft een beetje te maken met twee dingen, allereerst is het voor mij kijkend naar mijn composities vaak niet interessant is om reflecties uit een foto te draaien, stel je hebt een hele mooie wolken lucht en het is wind stil weer, en dat reflecteerd fantastisch mooi op de voorgrond op het water waardoor je eigenlijk een spiegeling krijgt van de wolken in het water, dan wil je die natuurlijk niet wegdraaien met een polarisatiefilter, daar zou ik hem dan ook zeker niet voor gebruiken. Het tweedepunt is dat met name op groothoeklenzen heel makkelijk kunnen over polariseren of voor wat negatieve effect kunnen zorgen je gaat wat witte banden krijgen, wat rare effecte krijgen met een polarisatiefilter. Ik gebruik hem wel wat meer in wat krappere landschappen waar minder sprake is van weidse luchten  denk bijvoorbeeld ook een een herfsbos of aan mooi groen loof in het voorjaar, ja dan werkt voor mij de polarisatiefilter nog het beste.

Wanneer gebruik je nou een grijsfilter?

Een andere filter die ik graag even met jullie wil doornemen is de grijsfilter, deze kennen jullie vast wel. Het enige wat het doet is licht tegenhouden,  het zorgt voor langzamer sluitertijden,of langere sluitertijden, en wanneer gebruik ik deze nou als ik landschapsfoto's ga maken? denk dan bijvoorbeeld eens aan, als je sóchtends heel vroeg op pad gaat en je hebt nog niet veel licht, en ik hem mooie langzame sluitertijden, maar de Zon komt steeds meer op dan zullen je sluitertijden ook steeds sneller worden. Het gevolg is, dat als je bijvoorbeeld boven het water aan het fotograveren bent dat al die details van die golven zichtbaar worden boven het water, dat verstrooit het licht ook weer, op zo'n moment kun je ervoor kiezen een grijsfilter te gebruiken waardoor mijn sluitertijden even weer iets langzamer worden, Zodat je eigenlijk weer terug gaat in de tijd, als een soort tijdmachine.

landschapsfotografie grijs waardes

Je kunt weer terug naar sluitertijden die je misschien een uurtje geleden ook had. Wat belangrijk is bij een grijsfilter is dat ze wel een specifieke functie hebben. En die functie moet natuurlijk wel passen bij de foto die jij in gedachte hebt, meest voor de hand liggende voorbeeld wat ik zo kan verzinnen is wanneer je overdag een waterval wilt fotograferen. als je dan goed het stromend effect van die waterval wil laten zien, dan moet je inderdaad een grijsfilter gebruiken, want dan heb je zo langzaam mogelijke sluitertijd nodig om het juiste effect te krijgen, maar als je juist al de detials van het opspattende water wil laten zien, dan is zo'n grijsfilter niet echt handig, dus de filter moet passen bij de foto die je in gedachte hebt.

Hoe gebruik je een grijsverloopfilter

Een grijsverloopfilter is eigenlijk een standaard uitrusting voor iedere landschapsfotograaf. In de landschapsfotografie lopen we heel vaak tegen een probleem aan als we bijvoorbeeld sóchtends tijdens de Zon opkomst  of aan het einde van de dag tijdens zonsondergang aan het fotograferen zijn. Zou ik aan het eind van de dag wanneer het licht in de lucht nog veel aanwezig is, maar die voorgrond donker begint te worden, mijn belichting op die voorgrond begin af te stellen, dan zal mijn camera mij een langzamere sluitertijd gaan adviseren, en als ik dat advies zou gaan volgen dan betekend dat dat mijn lucht uitgeslagen wit zal worden. Anderom geld natuurlijk het zelfde, als ik mijn belichting zou afstellen op die lichte lucht  dan zou mijn camera mij gaan adviseren een snellere sluitertijd te gaan gebruiken, het gevolg is dat mijn donkere voorgrond nog donkerde wordt, en dat ik daar al de details verlies. Nou daar hebben we dus een oplossing voor en dat is de grijsverloopfilter.Zoals je kunt zien op de onderstaande foto houden ze licht tegen waar je licht tegen wil houden aan de bovenkant in dit voorbeeld, en ze laten ze licht door waar je licht door wil laten aan de onderkant in dit woorbeeld.

verloop filter filter voor de camera  schuif gedeeelte zonder grijs filter en met grijsfilter foto verschil

Hoe werk zoiets nou, als je gaat kijken wat je nodig hebt dan begint dat met een lenzen ring (adaptor ring) die heb je uiteraard in de diameter van je lens nodig en die kun je heel gemakkelijk op je lens schroeven, en vervolgens kun je deze filterhouder op deze  lenzenring bevestigen er zitten hele gemakkelijke bevestigingspunten aan,  en je heb je grijsverloopfilter, in het filterhouder zitten een aantal filterslots, en je kunt het filter verschuiven zodat je deze kunt afstemmen om jouw horizon. soms heb je aan de achterkant van de filterhouder een draaiwieltje zodat je heel gemakelijk de filter omhoog en omlaag kan brengen door te draaien.Dat is een filterhouder waar je bijbehorende vierkante/rechthoekige filters in schuift. Zo’n filtersysteem stelt je in staat het filter op en neer te schuiven met een wieltje en bijvoorbeeld de grens tussen licht en donker precies op de horizon te leggen. zo kan je hem best wel aardig nauwkeurig afstellen, en dat leent zich voor elke filter dus dat is heel erg gemakkelijk. de bovenstaande foto is een standaard opstellen voor een grijsverloopfilter, maar natuurlijk heb je grijsverloopfilter in elke soorten en maten. Zo heb je bijvoorbeeld verschillende sterktes, bijvoorbeeld een 3 stops en een 2 stops filter. En ze worden uitgedrukt in D waardes (ook wel GND-filters of gradual ND filters genoemd)  ook grijsfilters worden in D waardes uitgedrukt. ND  staat voor Neutral Density, ze zijn daarom kleur neutraal, dus ze moeten geen kleurzweem veroorzaken, en de Density staat voor de dichtheid van het filter zo houd een 3 stops meer licht tegen als een 2 stops. daarnaast heb je ook te maken met de gradaties van het verloop filter, je hebt ze bijvoorbeeld met een harde overloop daarbij zie je heel duidelijk de scheidslijn,  en je hebt ze ook met een zachte overgang en die gaat veel geleiderlijke over van donker naar licht. En dan heb je natuurlijk ook nog de omgekeerde grijsverloopfilters in het engels ND reversed, daar heb je het donkere gedeelte in het midden liggen en loopt zowel naar de onderkant als naar bovenkant uit naar licht. voor een zonsondergang kun je die vaak goed gebruiken. Meestal gebruik je de filter met een harde overgang, omdat je dan het meeste resultaat bereikt. Je houd veel meer licht tegen over een grotere gedeelte van je foto, als bij een zachte overgang. Hou ook rekening met de rechtse belichtings techniek, daardoor worden ook je contrasten minder worden dus minder verschil tussen licht en donker. Dus dat houd in dat je verloop veel minder zichtbaar wordt in je foto, ook daarom zul je in de praktijk vaker een harde verloopfilter gebruiken. Hoe gebruik je hem nou legt de scheiding op de meest dominate horizontale lijn, dat is niet altijd de scheiding tussen licht en donker, zo kun je bijvoorbeeld denken aan een berglandschap, misschien is daar geen duidelijke horizontale lijn, maar misschien ligt er aan de onderkant van de berg wel ee meer of een weg dan zou je daar de harde overgang kunnen neerleggen. Dus heel kort gezegt ze balanceren je belichting.

Er zijn ook nadelen van grijsverloopfilters namelijk je moet ze toch meenemen, zoals besproken ook risico op kleurzweem en achteruitgang in scherpte,  ze zijn vrij duur als je kwalitatief goede filters neemt wat ik je toch aan zou raden, verhoogde kans op flares en reflecties ze zitten namelijk nooit direct op je tegen je objectief,  een oneffen horizon leverd al snel problemen op,  onbalans in helderheid  bij reflecties in de voorgrond, daarnaast is een grijsverloopfilter gemakkelijk te imiteren in de nabewerking in photoshop. Wanneer gebruik ik dan wel een grijsverloopfilter, je wil je foto toch zo goed mogelijk hebben ter plekke, en het gebruik van grijsverloopfilters biedt de mogelijkheid om in alle rust het landschap te bekijken en dingen te zien. Je bent dan bewuster bezig met belichting, en met wat je fotografeer. waar ik zelf veel mee werk zijn 100 mm filters dat heeft te maken met de camera's die we tegen woordig gebruiken met een behoorlijke groothoeklenzen met een aardig grote diameter, en als je dan gaat uitzoomern  dan krijg je de rand te zien bij filters met een kleinere diameter. En let ook op de kwaliet van de filters zoals bijvoorbeeld (Benro masterfilters rond de 140 euro per stuk), dat heb ik al eerder gezegt want de goedkopere staan niet bekend om hun kleur neutraliteit.

Welke apparatuur gebruik je voor landschapsfotografie

Natuurlijk heb je een statief nodig in de landschapsfotografie, en een goed statief is ongelooflijk belangrijk om goede foto's te kunnen maken. Je hebt vaak te maken met weinig licht, en dat betekend automatisch dat je ook te maken gaat krijgen met een wat langer sluitertijden, en dan heb je natuurlijk een statief nodig om geen beweging in je foto te krijgen. Vandaar dat stabiliteit ook een van de belangrijkste dingen is bij een statief,  vaak hoe zwaarder hoe steviger zo'n statief is. En vaak is het een eenmalige investering dus neem dan gelijk een goede, en bespaar daar alsjeblief niet op, want dat geeft alleen maar ellende. Het is dan fijn om met carbon statieven van Benro te werken aangezien die niet alleen een stuk lichter zijn, maar vooral omdat ze wat stijver zijn, carbon statieven zijn zo gewoven, dat trillingen die aan de onderkant ontstaan, er aan de bovenkant eruit gefilterd worden. Zo blijft de apparatuur wat er boven op staat nog stabieler. Je zou kunnen denken, nou dan moet ik hem overal mee na toe slepen, maar in de praktijk weet je al waar je je foto gaat maken en dan kun je dichtbij parkeren. Mocht je toch gaan rondwandelen neem dan een wat kleinere statief mee, maar dat gaat helaas wel tenkoste ergens van. Vervolgens heb je natuurlijk ook een statiefkop nodig,

Een statiefkop blijft natuurlijk een beetje afhankelijk van een persoonlijke voorkeur,  maar probeer er een te nemen die stevig en stabiel is want het is wel het hart van de statief. Ik gebruik persoonlijk een Geared Head Drieweg Statiefkop van Benro, en een Geared Head is een kop waarmee je eigenlijk  alle assen individueel van elkaar heel nauwkerig kan instellen, ik geef hem daarom een voorkeur boven een balhoofd, aangezien je met een balhoofd nadat je bijvoorbeeld de horizon hebt recht gezet , maar besluit daarna iets meer voorgrond mee te nemen , dan draai je met één knop gelijk alle assen los, en dan is het heel moeilijk om de horizon nog goed te houden. Dus ik raad je aan om voor een Geared Head drieweg te gaan,  en zeker als je met een compositie aan de slag gaat die zeer nauwkeurig moet gebeuren.  En dan komen we vervolgens bij de Camera's  en de Lenzen, en natuurlijk kun je overal wel mooie foto's mee maken dat kan bijvoorbeeld met een compact camera, met een dure spiegelreflexs camera, of zelf met je telefoon, maar goed matriaal stel je wel in staat foto's te maken die je normaal niet zo kunnen maken, hierdoor wordt de kans dat jouw foto toch wat afsteekt ten aanzien van andere fotografen toch wat groter. Ik werk zelf met een aantal camera's  Canon  EOS 5 Ds R dt is een camera met een hele hoge resolutie 51 miljoen pixels , of waar ik ook wel eens mee werk is een Canon EOS 5D Mark IV , en wat ook wel een goede is is de Canon EOS R. het is een spiegeloze camera en heel makkelijk in de bediening en die bied mij eigenlijk wel alles wat ik persoonlijk nodig heb in landschapsfotografie.

https://www.cursus-fotografie.nl/materiaal.php

Dan hebben we natuurlijk nog de Lenzen,  er zijn voor mij 3 soorten lenzen waar ik zelf veel waarde aan hecht,  dat is bijvoorbeeld een groothoeklens bijvoorbeeld een Canon EF 16-35mm f/4 L USM,  Dat is een gestabiliseerde lenz, en hij is ook heel mooi scherp,  daarnaast heb ik een Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM , en een CANON  EF  70-200mm f/4 L  IS USM, en de laaste tijd werk ik ook graag met de   CANON TS-E 17mm f/4l tilt-shift. Je kunt daar heel mooi perspectieven mee controleren. om te voorkomen dat verticale lijnen naar binnen gaan vallen.En je kunt de scherptediepte wat vergroten door de lens te tilten. en de volgende heeft ook wel mijn voorkeur en dat is de CANON  EF 100-400mm  f/4,5-5.6  L IS II USM. bijvoorbeeld om mistige landschappen vast te leggen., of in bergachtige gebieden als je de grootsheid van de bergen wat naar je toe wil halen. Wat af en toe ook wel handig is zijn afstandbedienigen, en een fototas is natuurlijk ook onmisbaar. Ik heb zelf een rugtas waar ik mee werk Shimoda explore , omdat dat makkelijk te dragen is en hij is gemakkelijk in te delen. zaklantaarn, schoonmaakspul voor je lenzen, extra batterijen je filterset, wat ook er fijn werkt is een L-Bracket, dan kun je ook heel gemakkelijk verticaal foto's maken.

Compositie leer

In landschapsfotografie is Compositie heel erg belangrijk, Dat komt omdat er verschillende onderwerpen in je foto zitten, alles op je foto is even belangrijk, met compositie leer proberen wij om allerlei onderdelen in onze foto, elkaar te laten versterken, daarnaast nemen we niks mee wat er niet in thuis hoort, je probeerd juist  connecties te maken tussen verschillende onderwerpen, en dat kan best wel lastig zijn.  En vandaar dat het ook belangrijk is dat jullie weten wat compositie leer inhoud. Als je gaat kijken naar de definitie van Compositie leer, dan zie je er twee dingen in terug komen, er staat Compositie is het PLAATSEN van beeldelementen volgens een vooraf bepaalde strategie. Dat is zoiets als dat je er goed overnadenkt. Dus niet op Intuïtie of gevoel, maar er goed over nadenken. En het tweede is het is een poging to creëren van ORDE in de chaos. Wat betekend dat nou, dan praten we over Thermen als symmetrie Balans over gewicht contra gewicht, herhalende patronen, rust, eenvoud. Ik nodig je uit om deze thermen is los te laten in je omgeving waar je woont , je werkt gebouwen waar je komt, de dingen die je om je heen ziet, we hebben de neiging om een wereld om ons heen te bouwen waar we die orde in chaos terugvinden. Bijvoorbeeld een een eettafel met 2 eettafel stoelen aan de enekant en twee aan de anderekant, inplaats van 3 aan de ene kant en 1 aan de andere kant. Eeen foto die recht boven de bak hangt, er zijn enorm veel composities rond de 15.000 ., en dat begint met de basis compositie, dat is het Centrum gerichte compositie, dat betekend dat als je je onderwerp in het middenplaatst je eigenlijk de ultieme orde scheppen in chaos hebt. Toch leren we heel vaak dat we het onderwerp niet in het midden moeten plaatsen, maar compositie technisch is dit correct. waarom dat zo is, dat heeft ermee te maken dat we ons onderwerp saai gaan vinden worden. Je kunt door andere posities zoals bijvoorbeeld een X compositie er toch weer variatie in krijgen doordat je een molen in het midden hebt, maar de wolken en de weeerspiegeling ervan vormen een X, zo heb je dus ook hoofdvormen van compositie zoals,  een X compositie, piramide compositie, een asymmetries compositie,  symmetrie compositie, diagonale compositie, vooral met weerspiegelingen is het van belang dat je een centrum creëert. Dus verdiep je in al die verschillende composities, dat is echt belangrijk ! 

Patroon driehoek piramide   diagonale compositie schuine lijn compositiedriehoek compositie

Ook heb je fotos met herhalende patronen zoals hieronder;

herhalende patronen in het bos, bomen  het herhalen van patronen landschap

Probeer order in chaos te maken,  dus compositie leer is iets wat je steeds verder moet ontwikkelen, maar maak in iedergeval de basis en hoofd composities eigen, als je snapt hoe die werken, dan begrijp jij ook dat wij als mensen het prettig vinden als er orde is in de foto's. Het brengt jouw foto op een hogere niveau, en is aangenaam om naar te kijken, en wordt sneller als mooier bestempelt, dan wanneer je geen compositie hebt in je foto.Dus zoek daarom ook naar omgevingen waar je veel composities kan tegen komen, dat maakt jouw foto interessant, in plaats van alleen maar naar een mooie omgeving te zoeken. Het gebruik van lijnen is ook een manier om diepte te creëren en om mensen als het ware in je foto te brengen zoals hierboven het landschap. Je hebt twee type lijnen positieve lijnen en negatieve lijnen, positieve lijnen kunnen van alle verschillende kanten binnen lopen, en negatieve lijnen zijn lijnen die je mensen als het ware de foto uit brengen, en dat wil je natuurlijk niet, vandaar dat je die ook moet kennen. En meestal vinden wij ook lijnen die van links naar rechts gaan het prettigs. Door goed gebruik te maken van lijnen, kan je de ogen van de kijker door het beeld richting het onderwerp leiden. Een lijn die van linksonder naar rechtsboven loopt trekt de kijker als het ware de foto in.

van links naar rechts lijnen compositie diepte brengen in foto door lijnen en voorgrond

Het prominent op de voorgrond plaatsen van één of meerdere interessante onderwerpen is een uitstekende methode om meer diepte in een foto te brengen. Foto’s zijn van nature tweedimensionaal, maar door een onderwerp op de voorgrond haarscherp in beeld te nemen, kun je een foto bijna een 3D-effect geven. Ook nog even een foto van een negatieve lijn zie onderstaande foto, de denkbeeldige lijn van de links onderaan door de rotsen leiden je niet de foto in maar die denkbeeldige lijn loopt min of meer de foto uit, deze compositie is daarom dan ook eigenlijk niet goed. probeer zulke dingen te verkomen hoekjes in een foto, stukje gras , kader menemen, die kunnen leiden tot een negetieve lijn.Kijk ook uit voor positieve lijnen die uitmonden in een negatieve  lijn zodat je er alsnog  naar buiten wordt geleid.

uitlopende lijnen voorkomen compositie voorgrond verdieping in je foto

Naast de verschillende vormen van composities heb je natuurlijk ook andere aspecten die jij kunt gebruiken voor je compositie denk aan het werken met licht, van donker naar licht gaan, het gebruik van kleuren speeld een rol, maar ook het gebruik van scherpte onscherpte kun je gebruiken,  zoals je van onscherp naar scherp gaat kan het diepte creëren of van scherp naar onscherp , wat ook je compositie kan versterken.En dan heb je ook nog Kadering, kadering is het insluiten van je onderwerp door objecten in de voorgrond. Kadering kan het beeld meer diepte geven. Een voorbeeld van kadering is een landschap ingesloten door de taken van een boom in de voorgrond. Let op dat het onderwerp en de objecten die als kadering dienen wel bij elkaar passen. Maar het is de bedoeling dat het je kijker een bepaalde rust geeft door de orde die creërt, en het oog door de foto heen naar het onderwerp toe leid. Dus compositie brengt alles samen in je foto. Dus als je fotos hebt gemaakt en je denk, volgens mij is het geen goed compositie vraag je dan af WAAROM is hij niet goed, en probeer dat te verbetere, en probeer niet steeds een andere foto te maken en hopen dat die dan maar weer goed is, dus analiseer grondig  je foto's. vraag je bijvoorbeeld af krijgen mijn onderwerpen genoeg ruimte of zit alles op elkaar gepakt , en krijg je het gevoel of ze geen lucht krijgen, en liggen ze teveel over elkaar, dat je het gevoel krijgt dat dingen krap worden, en je gevoel van Claustrofobie krijg, dat is niet aangenaam. Soms kan je door mist het gevoel krijgen dat aspecten in je foto net wat meer ruimte krijgen zie onderstaande foto's, daarom is het ook goed om de weersomstandigheden goed in de gaten te houden.

drukte in je foto   rust gecreerd in je foto door mist foto verticaal boot geen ruimte horizontaal boot heeft ruimte om te varen

Of zoals op de 2e foto van de Jacht, hier zie je, doordat je de foto horizontaal legt,  er voor de jacht om als het ware nog voldoende ruimte is om weg te varen. 

Vind iets van balans , vind iets van symetrie of contragewicht in je landschap,  dan heb je een goede plek om een landschapsfoto te maken, vertrouw op het licht om dat landschap mooi te maken. als je jezelf goed wil trainen om een goede compositie foto te maken, zoek dan eerst een saaie plek op, waarvan jij weet dat je daar een goede compositie hebt liggen, misschien is het niet meer dan een steiger, of wat dan ook,  en wacht geduldig af op het licht, al betekend het, dat je wat vaker moet terug komen. Als je dan ziet hoe alles bij elkaar komt, dan zul je daarna heel veel mooie plekken gaan vinden, je ogen gaan als het ware open, je gaat zien dat sommige dingen zich vanzelf moeten ontvouwen, en dat je dat het best kan afwachten op een plek waar je compositie goed is.

Zie hieronder een voorbeeld van een echt saaie plek maar kijk vervolgens eens wat het is geworden met de juiste licht omstandigheden, je moet er dus door heen kijken.

compositie foto die niet bijzonder lijkt zelfde compositie foto op een beter moment en na bewerking

Waarom is compositie nu zo belangrijk?

Je probeeerd namelijk iets te maken wat elkaar ondersteund iets wat in balans is, en wat prettig is om naar te kijken,. Je moet leren landschapsfoto's in het landschap leren herkenen, je ziet namelijk geen mooie foto in een landschap ik herken wel een goed compositie, dus je werkt vanuit een goede compositie, vandaar dat het zo belangrijk is. We kunnen dat allemaal leren, je hebt er geen aanleg of talent voor nodig, aangezien het op kennis is gebaseerd,  is het alleen van belang dat je het herkenen van een goede compositie eigen maakt, .dan krijg je later van anderen te horen, hé die plek ken ik wel, maar heb het nooit een foto op die manier gezien, en hierdoor heb jij een foto die niemand heeft. De meeste gaan alleen maar naar plekken toe die bekend zijn, en daar zijn al heel veel foto's van, dus de kans dat je er dan uitspringt  ten opzichte van de rest, is dan wel heel erg klein. Hoe meer je van compositie weet, hoe meer je in staat bent een  compositie te herkenen, waar jij je mooie foto kan maken.

compostie inlopend

Zonsondergang

Wilt u toch liever een online fotografie cursus,  waar alles op een video wordt uitgelegt, dat kan natuurlijk ook

Welke camera kunt u het beste gebruiken voor landschapsfotografie 2022: Goed afgewogen keuze voor het buitenleven

De 7 beste camera's voor landschapsfotografie

1.Sony A7R IV

 

2

Nikon

Z 7II

3.

Canon

EOS R

4

OM-SYSTEEM

OM-1

5

Fujifilm

X-T4

6.

Panasonic

Lumix G9

7

Fujifilm GFX 50S II

VISIE

 

Waarschijnlijk bent u op zoek naar de beste camera die er voor landschapsfotografie die er te krijgen zijn.  Als u op zoek bent naar een camera waar u de mooie foto’s mee wilt maken, dan zit u hier goed - We hebben de alle beste landschapsfotografen gevraagd om hun mening, wat voor hun de alle beste Camera is voor landschapsfotografie.

 

Landschapsfotografie camera’s hebben vaak veel opties  aan vaardigheden, omdat de foto’s niet uit de hand genomen worden, maar op een statief staan, omdat je vaak te maken hebt met lange belichtingstijden. Vaak zijn dan factoren zoals resolutie, bouwkwaliteit van de camera, weerbestendigheid, wisselbare objectieven, de totale grote van de camera, belangrijker dan burst-modi of zeer geavanceerde autofocus.

 

De camera's met grote sensor zijn qua prijs vaak ongunstig, dat is ook de rede dat we niet altijd de allernieuwste modellen nodig hebben – Hierdoor is er een mix ontstaan van camera’s uitgekomen, die dus gebaseerd zijn op talloze uren in het veld. En dan is er uiteraard  ook rekening gehouden met  lenzen die er voor een bepaalde camera zijn, aangezien dat een belangrijke vereiste is voor het kiezen van de beste camera voor landschapsfotografie.

 

Full-frame en midden formaat camera's bieden de hoogste resoluties voor het maken van grotere prints en bieden de beste ruisverwerking bij hoge ISO-instellingen. Dit laatste is niet essentieel voor camera's voor landschapsfotografie, waardoor kleinere en lichtere APS-C en Micro Four Thirds (MFT) camera's sterke opties zijn als je een camera nodig hebt die comfortabeler is om over lange afstanden te dragen. Het bewerken van softwaretrucs zoals Adobe's 'Super Resolution' maakt het ook mogelijk om de grootte van onbewerkte bestanden te verdubbelen met uitstekende resultaten, dus sensoren met een lagere resolutie vormen niet altijd een groot probleem.

 

Het valt niet te ontkennen dat midden formaat camera's zoals de Fujifilm GFX 50S II de beste algehele beeldkwaliteit bieden met grotere pixels verspreid over een enorme sensor voor vloeiendere kleur- en toongradaties. Maar de beeldkwaliteit van kleinere sensorcamera's blijft indrukwekkend. Zozeer zelfs dat professionele landschapsfotografen gewoon het cameraformaat kunnen gebruiken dat het beste bij hun behoeften past.

 

Wat is momenteel de beste camera voor landschapsfotografie? Over het algemeen zouden we zeggen dat het de Sony A7R IV is. Ondanks dat hij een paar jaar oud is, geeft de mix van een uitstekende 61MP-sensor, een stevige weerbestendige constructie en Sony's uitstekende reeks recent bijgewerkte lenzen het een klein voordeel ten opzichte van de Nikon Z7 II. Maar je hoeft ook geen fortuin uit te geven om een ​​geweldige camera voor landschapsfotografie te krijgen, zoals de andere opties in onze gids laten zien.

 

Hoe kies je de beste camera voor landschapsfotografie

Het kopen van een camera voor een specifiek fotografiegenre houdt een afweging van uw budget, persoonlijke voorkeuren en andere factoren in, zoals bestaande lenzen. Voor landschapsfotografie is dit zeker van toepassing, maar het is een onderwerp waar je fantastische f