Hoe ik portretten (in het buitenland) fotografeer

Door Wim Meuzelaar, redacteur Digitalefotografie.nu en enthousiast mensenfotograaf

Als redacteur van de online fotocursus digitalefotografie.nu ben ik dagelijks bezig met de opleiding van onze cursisten. Dat vind ik heel leuk want fotografie is mijn leven lang mijn grote passie en hobby. Ook op mijn vakanties neem ik graag mijn camera mee. En dan niet om bekende gebouwen of landschappen te fotograferen, maar vooral de mensen uit de landen waar ik op vakantie ga.

Ik fotografeer graag mensen, niet alleen portretten, maar ook mensen in hun omgeving. Waar ze wonen, werken, leven. Ik maak bijna nooit ongevraagd foto’s van mensen, ik ga naar ze toe en vraag vriendelijk of ik een foto mag maken. Vaak vinden ze dat leuk en werken graag mee. Soms ook niet natuurlijk. De reacties verschillen overigens sterk per land, maar daar kom je zelf gauw achter.

Als toerist ben je gast in een land en moet je je gedrag aanpassen aan de daar geldende gebruiken en opvattingen. Er is op internet veel informatie over gewoonten en gebruiken in andere landen beschikbaar, zodat het een kleine moeite is je daarover van tevoren in te verdiepen.

De camera
Op vakantie loop je niet graag te sjouwen met zware apparatuur zoals een fototas vol verschillende lenzen, een flitser en ook nog eens een zwaar statief. Nergens voor nodig, en ook niet leuk voor je medereizigers. Die hebben geen zin om te wachten totdat jij al je apparatuur hebt uitgepakt en opgesteld om je ultieme foto te kunnen maken. Op vakantie fotografeer je spontaan en vooral vlot. Pas daar je fotoapparatuur op aan. Beheers je en neem gewoon 1 camera mee en 1 objectief. Je zou zelfs alleen met je smartphone kunnen fotograferen, dat is voor gebouwen, landschappen en herinneringsfoto’s goed te doen. Maar voor het fotograferen van mensen, met name portretten, is de smartphone minder geschikt, want door zijn kleine brandpuntsafstand (groothoek) moet je voor een portret dicht bij je onderwerp staan, waardoor een gezicht vaak raar vertekent (grote neus en kleine oren). Tot voor kort waren smartphone foto’s, ook al door de kleine brandpuntsafstand, van voor naar achter scherp, waardoor je onderwerp (portret) aan de achtergrond gaat “vastzitten.” Maar daar hebben de fabrikanten softwarefoefjes op gevonden. Bij de moderne smartphone kun je digitaal een onscherpe achtergrond instellen.

Hoe ik er volgend jaar over denk weet ik niet, maar voorlopig geef ik toch de voorkeur aan een “echte” fotocamera. Dat kan een compactcamera zijn (klein en makkelijk), maar kwalitatief vaak beter is een systeemcamera (met digitale zoeker) of een spiegelreflexcamera (vaak groter en zwaarder dan een systeemcamera, maar met wat meer mogelijkheden).

Vooral het beeld door de zoeker is bij de systeemcamera en de spiegelreflex duidelijker en nauwkeuriger dan bij de compactcamera.
Bij de compactcamera kan je door het zoekertje of op je schermpje vaak niet goed zien wat je precies fotografeert. Dat is ook het geval bij je smartphone, vooral bij fel zonlicht. Overigens kan je je afvragen of je bij een portret wel zo star door je zoeker moet turen. Dat bevordert het contact met je model niet. Vriendelijk praten en lachend oogcontact met je model is bij een smartphone fotograferen wel makkelijk en bevordert de spontaniteit van je foto.

Moderne smartphone met vaste lichtsterke f1,5 standaardlens en extra f 2,4 telelens.

Compactcamera met vast lichtsterk f 1,8 zoomobjectief 28-100 mm.

Systeemcamera met optische zoeker en verwisselbaar f 3,5 – f 6,3 zoomobjectief 18-150 mm.

Spiegelreflex met nauwkeurige door-de-lens spiegelzoeker en verwisselbaar objectief.
In dit geval een standaard objectief van 18-55 mm. Bij de systeemcamera en de spiegelreflex kan je de body los kopen en daarbij het objectief waarmee je graag wilt fotograferen. Er is een grote keuze aan objectieven in allerlei prijsklassen.

De compactcamera heeft een vast zoomobjectief, voor de beide andere cameratypen adviseer ik een zoomobjectief met een bereik van bijvoorbeeld 24-105 mm. Maar 24-70 mm of 18-150 mm zijn ook prima. Portretten met omgeving erbij kan je met een brandpuntsafstand van 50 mm nemen, dat komt het meest overeen met je eigen gezichtsveld. Dus dat geeft een natuurlijk beeld. Portretten zonder omgeving, dus alleen het gezicht, kun je het beste met een 70-80 mm brandpuntsafstand maken, dan heb je geen vertekening. Wil je een onscherpe achtergrond, zodat het portret los van de achtergrond komt te staan? Kies dan voor een zo groot mogelijke diafragma-opening, bijvoorbeeld ƒ 3,5. Zorg wel dat de ogen scherp blijven, stel daar dus scherp op. Vooral bij portretten zijn handmatige instellingen vaak beter dan op de automatische stand. Je stelt dan zelf scherp op de ogen en je bepaalt zelf het diafragma voor de gewenste achtergrond onscherpte.
Een camera met 1 lens, meer heb je niet nodig, Natuurlijk neem je wel wat extra geheugenkaarten mee of een losse compacte harde schijf.

Ogen zijn belangrijk bij een portret. Zorg dat ze goed scherp zijn.

Oefenen op portretten maken
Als je een portret van iemand maakt is dat voor degene die je fotografeert best een intiem en spannend moment. Immers, je model wordt voor “eeuwig” vastgelegd op een beeld dat door iedereen bekeken kan worden. Je model heeft dus de neiging te gaan poseren. Ogen opengesperd of juist samengeknepen, lachende mond vol tanden, of juist strak gesloten als het gebit wat minder is. En dan te vriendelijk, of juist achterdochtig, angstig, starend, recht in de camera kijken. Dat scheelt natuurlijk per persoon, maar ook hoe je zelf met je model omgaat.


Vriendelijk, maar verlegen	IJdel en vol zelfvertrouwen

Als portretfotograaf moet je leren met je model om te gaan. Het model geruststellen, zodat door hem/haar het natuurlijk karakter weer wordt getoond. Dan krijg je niet een rechttoe rechtaan “pasfoto”, maar een boeiend portretfotografie. Daarbij spelen omgevingsfactoren als kleur, licht en achtergrond een belangrijke rol.


De achtergrond voegt een element toe.	De kleuren vullen elkaar aan.

Die rolverdeling tussen fotograaf en model, daar kun je thuis, in de kamer of (geïmproviseerde) fotostudio, goed op oefenen. Portretten maken van familie en vrienden ligt dan het meest voor de hand. Vaak vinden zij het ook leuk als je ze vraagt te poseren. Of ze het resultaat ook leuk vinden hangt af van je fotografisch talent en kunde. Door veel op portretten te oefenen leer je ontspannen om te gaan met je camera en model, en hoe belangrijk lichtval, achtergrond en scherpte/onscherpte bij een portret fotografie zijn. Als je thuis voldoende geoefend hebt en je tevreden bent over je portret resultaten in besloten kring, volgt nog een uitdagende oefening: maak op straat, gewoon in Nederland, een serie portretten van voor jou volkomen vreemde mensen. Spreek iemand spontaan aan, vertel wat voor foto je van hem of haar wilt maken en haal hem of haar over met je mee te werken. Je zal vreemd opkijken van de reacties die je krijgt. Zowel leuke als minder leuke.

Een dagje dierentuin levert leuke portretten op.

Dit is een goede oefening voor wat je op vakantie in het buitenland te wachten staat, want daar ga je precies hetzelfde doen: vreemde mensen aanspreken en portetten maken.

De Nederlandse fotograaf Ed van der Elsken (1925-1990) werd wereldberoemd door zijn fantastische straatfotografie van mensen over de hele wereld. Hij maakte vaak intens contact met de mensen die hij zomaar op straat aansprak en met toestemming fotografeerde. Ook de arts Ivan Wolffers heeft op zijn wereldreizen heel veel mensen gefotografeerd. Hij heeft daar een leuke blog over geschreven, deze vind je hier: https://digitalefotografie.nu/blog/een-inspirerend-verhaal-van-arts-en-autodidact-fotograaf-ivan-wolffers/.Op je familie kan je goed oefenen met fotograferen

Al deze portretten zijn in de huiskamer gemaakt, met behulp van invallend daglicht en een reflectiescherm.

Dit soort “gekke” portretten zijn later de leukste herinneringen.

Bij slapende kinderen kun je op je gemak je camera en licht instellen…

Portretten maken in andere landen
Portretten maken van onbekenden in andere landen vraagt heel wat takt hoe om te gaan met mensen. Niet iedereen stelt het op prijs gefotografeerd te worden. Sommige mensen worden daar zelfs heel kwaad om en daar zit je niet op te wachten. Probeer in ieder geval niet ongevraagd mensen te fotograferen. Want hoe zou je het zelf vinden, als je rustig op een bankje zit met een boek en er stormt een buslading Chinese toeristen op je af die je van alle kanten gaan fotograferen? Wat doe je dan? Welwillend poseren, geld ervoor vragen, kwaad worden of hard weglopen? Het kan allemaal. In Giethoorn hebben de inwoners daar inmiddels ruime ervaring mee. Als je iemand ziet waarvan je een portret wilt maken, benader deze dan met een glimlach en een praatje, dat kan ook in gebarentaal. Laat je fototoestel zien en maak duidelijk dat je graag een foto van hem of haar wilt maken.
Pas na toestemming ga je met je camera aan de slag. Laat als het kan ook altijd het resultaat zien, dat kan vaak goed met je digitale camera via het beeldschermpje. En als het een erg leuke foto is, beloof dan dat je een afdruk opstuurt. Belofte maakt wel schuld. Geld geven kun je beter niet doen, een klein cadeautje zoals een pen, aansteker, snoep is wel passend.
Voor ons Europeanen is door de Wet op de Privacy het portretrecht goed geregeld. Je mag van niemand een foto nemen en openbaar maken zonder diens uitdrukkelijke schriftelijke toestemming. Die privacy schijnt voor mensen in andere werelddelen niet te gelden.

Op vakanties heb ik vaak genoeg gezien hoe lokale mensen door toeristen schaamteloos en zonder te vragen op de foto werden gezet. En vervolgens via sociale media worden gedeeld. Terwijl je even makkelijk eerst even toestemming kan vragen of je een foto mag nemen. Dat vinden de meeste mensen uitstekend en ze werken dan graag mee. Met een glimlach en een vragend gebaar krijg je bij haast iedereen wel toestemming en dat maakt het zoveel leuker fotograferen.

Portretfotografie van mensen in een vreemd land worden nog boeiender als je ook wat van hun leefomgeving laat zien. Dus niet te veel close-up met een neutrale achtergrond, maar laat die achtergrond gerust een rol spelen. Het maakt je foto's er boeiender door. Hier zie je 4 voorbeelden van portretten waarbij bewust de achtergrond een rol speelt. De foto's zijn gemaakt in India, waar mensen heel graag op de foto willen. Ook samen met jou trouwens, dat vinden zij leuk en daar werk je natuurlijk vrolijk aan mee.

De fotograaf (Wim Meuzelaar) en model samen op de foto in India

Hier wat portretfoto's uit 'verre landen' van mensen die met toestemming zijn gemaakt. Vaak volgde daarna nog een praatje, meestal in gebarentaal. Allemaal fijne vakantieherinneringen!

3 Portretfoto's volgens 'het boekje'. U ziet op de foto vooral het gezicht, de personen kijken de fotograaf aan, de achtergrond is onscherp.

Deze vrouw heeft haar aandacht niet bij de fotograaf, ze kijkt met neergeslagen ogen. Deze portretfoto is ongebruikelijk 'liggend' van compositie.

Is dit wel een portretfoto? Het gezicht van deze priester staat er nauwelijks op, zijn grote slanke handen vormen het boeiende onderwerp. Zijn handen vormen zijn portret.

Deze "heilige goeroe' uit India had een goed plekje ingenomen waar veel toeristen komen. Voor een kleine financiële bijlage liet hij zich graag fotograferen.

Deze hardwerkende vissers bij de Golf van Bengalen vonden het gewoon leuk dat ze gefotografeerd werden. Een beloning was niet nodig maar hebben ze wel gekregen.

Wat een mooie kleurencombinaties in dit portret.

Ook een fotograaf heeft wel eens geluk en komt zo’n tafereeltje tegen. Wees altijd voorbereid en houd je camera gebruiksklaar.

Dit dubbelportret van 2 ondernemers wordt door hun omgeving een stuk interessanter. De omgeving speelt vaak een grote rol.

Mensen zijn vaak trots op hun werk en laten zich graag fotograferen.

Vrouwen in Marokko hebben er een hekel aan als ze gefotografeerd worden. Daarom was ik erg blij dat deze karakteristieke dame heel graag op de foto wilde. Ik gaf haar een geldbedragje als dank. De volgende dag stond ze er weer, zelfde plaats. Zelfde kleding, zelfde takkenbos. Dat was haar werk, fotomodel voor toeristen.

Ook het standpunt waaruit je een portret maakt en waar je onderwerp zich bevindt is belangrijk voor de foto. Beide foto's zijn vanuit een laag standpunt genomen. Bij de 3 mannen op gelijke hoogte van het onderwerp. Bij de fotograaf van beneden naar boven gefotografeerd, wat een bijzonder effect geeft. Fotografeer mensen eens vanuit de hoogte, of juist vanaf de grond naar boven, of in tegenlicht. Je portretfoto's worden er boeiender door.

Als je onze online cursus digitalefotografie.nu volgt leer je alle facetten van de fotografie. Je krijgt duidelijke uitleg van fototechnieken, de juiste lichttechniek, het omgaan met kleur en compositie en het fotograferen van allerlei onderwerpen. Het wordt je duidelijk gemaakt aan de hand van video’s en e-books vol voorbeelden. Ook mensen fotograferen word je stap voor stap uitgelegd in deze fotografiecursus. Mensen fotograferen wordt leuk en gemakkelijk voor je!