Filter

Ondanks veel negatieve berichten over een filter bestaan er voor natuurfotograaf zeer nuttige filters die bijna iedereen gebruikt. Hieronder worden enkele soorten besproken

Neutrale filter

Ten eerste is er de neutrale filter. Dit is een contradictie, ze filteren immers niet: ze laten alle licht door (of toch 90 tot 95%). Ze dienen als bescherming van de frontlens.

Stof, vocht en een val zijn mogelijk fataal voor lenzen, en met zo'n filter heb je alleszins een eerste bescherming. Voor lenzen die zelden uit de fototas komen of in ideale omstandigheden worden gebruikt is de investering waarschijnlijk niet zinvol.

Bij fotografie in moeilijker omstandigheden zoals stof, opspattend water, etc. zou ik zo'n filter zeker aanraden. Om een filter ten allen tijde op je lens te laten zitten heeft voor en nadelen. Als je in tegenlicht werkt kan er redelijk wat meer inwendige reflectie optreden dan zonder filter. Zeker bij tegenlichtopnames de filter verwijderen is de boodschap. Niet alleen rechtstreekse bescherming wordt door zo'n filter geboden. Je lens zelf zal minder moeten worden gereinigd. De coating slijt hier immers van. Je verslijt beter een filter van enkele tientallen euro's dan je lens. Steeds meer lenzen hebben overigens zo'n beschermende glasplaat ingebouwd. De frontlens is door zijn grote oppervlakte snel beschadigd maar ook verschrikkelijk duur. Zo'n beschermende plaat is net iets sneller hersteld en natuurlijk ook wat goedkoper.

UV-filter

Meestal wordt als bescherming door de verkoper echter een UV-filter aangeraden. Deze heeft geen invloed op het zichtbare deel van het lichtspectrum, maar stopt wel het onzichtbare UV. Nu is film wel wat gevoelig voor het UV met de langste golflengte. Op plaatsen waar dit type licht veel aanwezig is, zoals aan zee maar vooral in de bergen, krijg je een blauwzweem over het beeld. Een UV-filter in plaats van een neutrale glasplaat kan dus hier een dubbele functie vervullen.

Skylight-filter

Sommige winkeliers zullen een sky-light filter aanraden ter bescherming van de lens. Volgens mij is dit geen goed idee. Een SL-filter is in het gewone lichtspectrum niet neutraal maar licht-roze. Het is een zeer goede filter als het licht wat hard is zoals 's middags, maar voor de rest kan de warmrose tint wat storend zijn. Gebruik deze filter dus waarvoor hij ontworpen is, maar niet voor een permanente bescherming.

Polarisatiefilter

Een filter die wel frequent wordt gebruikt is de polarisatiefliter, ook kortweg pola-filter genoemd. De werking hiervan staat verderop beschreven. De bekendste werking van deze filter is het verdonkeren van de blauwe lucht, terwijl de wolken wit blijven. Vooral in landschapsfotografie wordt van dit effect gretig gebruik gemaakt, zelfs door fotografen die andere trucjes afzweren. Helaas is het effect niet overal aan de hemel hetzelfde. Het hemellicht is het sterkst gepolariseerd in een hoek van 90° ten opzichte van de zon. Er is een gemakkelijk middeltje om deze zone de visualiseren. Wijs met de wijsvinger naar de zon, en steek je duim uit, zoals kinderen die een revolver nabootsen. Blijf naar de zon wijzen terwijl je je pols draait. Je duim duidt de zone van sterkste polarisatie aan. Met een groothoek en een pola-filter zie je dan een storende donkere band aan de hemel verschijnen. In dat geval is het beter slechts licht te polariseren, zodat het effect ook minder is.

Polarisatiefilter en reflectie

Een minder gekend, maar zeer bruikbaar effect van de pola-filter is het wegnemen van reflectie. Bijna alle reflecties op glanzende oppervlaktes behalve metalen kunnen sterk verminderd worden bij de juiste instelhoek van de filter. Glas en water worden veel doorzichtiger. Bladeren verliezen hun glans en herfst- en andere landschappen worden veel kleurrijker. Sommigen fotograferen zelfs dieren en vogels met zo'n filter omdat ook hier de kleuren verzadigder zijn. Een nuttig stukje glas dus. Houd er wel rekening mee dat deze filter een flink deel van het licht wegneemt.

Intermezzo: zo werkt een polarisatie-filter

Gewoon zonlicht bestaat uit elektromagnetische golven. In een lichtbundel zullen de individuele golfjes niet evenwijdig zijn. Sommige golven horizontaal, anderen verticaal, nog anderen in een schuine hoek enzovoort. Als dit licht weerkaatst op een niet-metaal dan zullen sommige golfrichtingen beter weerkaatst worden dan andere, de horizontale bijvoorbeeld beter dan de vertikale. Inderdaad, licht dat weerkaatst op water, bladeren, haar, huid, etc. zal voor een deel worden teruggekaatst en voor een deel geabsorbeerd. En dit is dus selectief. Bij metalen worden golfjes in alle richtingen teruggekaatst. Als we dus een wateroppervlak fotograferen, dan zal de reflectie van de lucht in het water opgebouwd zijn uit licht waarbij alle golven van dat licht in ongeveer dezelfde richting lopen. Het is gepolariseerd. Een polarisatiefilter houdt licht tegen dat in een bepaalde richting is gepolariseerd, en als je die dus voor je lens zet dan zal hij de reflectie op het water niet doorlaten. Je fotografeert dan nog enkel het licht dat van onder het wateroppervlak komt. De reflectie is verdwenen. Het effect van zo’n filter is opvallend: de witte schijn op bladeren valt weg, waardoor planten en bomen groener worden. De reflectie door luchtdeeltjes valt weg waardoor die donkerder wordt (je fotografeert eigenlijk een stukje heelal). In feite worden de meeste kleuren verzadigder en reflecties op transparante stoffen nemen sterk af.

Graduele densiteitsfilter en warmingfilter

Andere regelmatig gebruikte filters in de natuurfotografie zijn de neutrale graduele densiteitsfilters en de warmingfilters.De neutrale graduele densiteitsfilters of grijsverloopfilters zullen een deel van het beeld verdonkeren, vooral handig in landschapsfotografie. Daar is immers de lucht een stuk lichter dan de voorgrond, en film kan problemen hebben om die contrastverschillen te overbruggen. Zo’n filter lost dat dan op en zorgt ervoor dat er zowel in de lucht als in de bodem details en kleuren zichtbaar zijn.


zonder graduele grijsfilter of densiteitsfilter	met graduele grijsfilter	met graduele grijsfilter en densiteitsfilter

Grotehoeklens testen

Als je overweegt een filter aan te schaffen voor een groothoeklens, 28 mm en kleiner, is het belangrijk de filter uit te proberen op de lens. Filters met dikkere vattingen kunnen namelijk vignettering veroorzaken (dit zijn donkere hoeken in het beeld). LET OP, een filter uittesten betekent door de zoeker kijken, met de filter op de desbetreffende lens, naar een vrij egaal licht onderwerp met GESLOTEN diafragma (22 of 32, en op de diafragmeerknop drukken). Het vignetteringseffect wordt versterkt bij kleinere diafragma's in die mate dat je het soms zelfs niet ziet bij volle opening.

Bij problemen kies je voor een merk met dunne vattingen of je koopt een filter van een 10 mm breder en je schaft je een verloopring aan. Op die manier blijft de vatting zeker buiten beeld. Koop dan liefst allemaal filters van dezelfde diameter zodanig dat je met één filterset en verschillende goedkope verloopringen toekomt. Het is dus verstandig van de diameter te laten afhangen van andere lenzen. Als je een lens hebt van een grotere frontdiameter is de keuze snel gemaakt.

Meer over dit onderwerp

Camera filters
Een filter op uw camera - wat heb je daar aan?

F filter -> firewire
Filter camera - firewire - uitleg begrippen camera

Objectieven kopen
Objectieven kopen - overzicht van objectieven

Groothoek
Groothoeklens / groothoek objectieven voor fototoestel

UV Filter
UV Filter - zin en onzin van filters op je camera

G geheugen -> gif
Geheugen gif - uitleg fotografie termen

V vga -> video
Vga video - verscherpingsfilter - uitleg begrippen